มะนาว

ทรัพยากรชีวภาพ วัตถุดิบท้องถิ่น เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

 

 

มะนาว

ชื่อสมุนไพร มะนาว
ชื่ออื่น ๆ/ชื่อท้องถิ่น ส้มมะนาว (ภาคกลาง),ส้มนาว (ภาคใต้) ,สีมานีปีห์ (มลายู) ,หมากฟ้า (ไทยใหญ่) , โกรยชะม้า (เขมร) , มะเน้าเลย์ , มะนอเกละ , ปะนอเกล (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน) , ปะโหน่งกลยาน (กะเหรี่ยง กาญจนบุรี)
ชื่อสามัญ Common lime, Lime , Sour lime
ชื่อวิทยาศาสตร์  Citrus aurantifolia (Christm. et Panz.) Swing.
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์  Limonia aurantifolia Christm. & Panzer.
วงศ์ Rutaceae

ถิ่นกำเนิดมะนาว

เชื่อกันว่ามะนาวเป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพราะผู้ที่อยู่ในภูมิภาคนี้ รู้จักการใช้ประโยชน์จากมะนาวกันเป็นอย่างดีมาตั้งแต่อดีตแล้ว ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือประเทศไทย แต่มีการค้นพบอีกชิ้นหนึ่งที่เชื่อว่ามะนาวมีแหล่งกำเนิดในอินเดียตอนเหนือ และเขตเชื่อมต่อกับพม่า รวมถึงทางตอนเหนือของมาเลเซีย (แต่น่าแปลกที่ไม่พบมะนาวในป่าของไทย) ปัจจุบันมีการปลูกมะนาวทั่วไปในเขตร้อน และเขตอบอุ่นกึ่งร้อนทั่วโลกเพราะมะนาวสามารถขึ้นได้ในที่ดินมีความอุดมสมบูรณ์ของดินต่ำ และทนต่อดินเนื้อละเอียดได้ดีกว่าส้ม 

ประโยชน์และสรรพคุณมะนาว

1. เป็นยาอายุวัฒนะ
2. ช่วยในการเจริญอาหาร
3. แก้อาการวิงเวียนหลังคลอดบุตร
4. แก้อาการลมเงียบ
5. แก้โรคตาแดง
6. ช่วยบรรเทาอาการปวดศีรษะ
7. ช่วยแก้อาเจียน เป็นลมวิงเวียนศีรษะ เมาเหล้าได้
8. ช่วยรักษาโรคความดันโลหิตสูงและต่ำ
9. เป็นยาแก้ไข้
10. แก้ไข้ทับระดู
11. ช่วยรักษาโรคลักปิดลักเปิดหรือเลือดออกตามไรฟัน
12. มะนาวช่วยในการขับเสมหะ
13. ช่วยแก้ไอหรืออาการไอที่มีเลือดปนออกมา
14. ช่วยบรรเทาอาการต่อมทอนซิลอักเสบ
15. ช่วยบรรเทาอาการเสียงแหบแห้ง
16. ช่วยลดอาการเหงือกบวม
17. เป็นยาบ้วนปาก ทำให้ช่องปากสะอาดมากยิ่งขึ้น
18. ช่วยแก้ลิ้นเป็นฝ้า
19. ช่วยในการขจัดคราบบุหรี่
20. แก้เล็บขบ
21. ช่วยบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง แน่นท้อง ด้วยการนำน้ำมะนาวมาใช้กินกับน้ำตาล
22. แก้อาการท้องร่วง
23. ช่วยการขับพยาธิไส้เดือน
24. ช่วยรักษาอาการท้องผูก
25. ช่วยรักษาโรคกระเพาะ
26. แก้อาการบิด
27. แก้อาการปัสสาวะกะปริดกะปรอย 
28. ช่วยรักษาโรคนิ่ว
29. แก้อาการระดูขาว
30. แก้ผิดสำแดง
31. ช่วยฟอกโลหิต
32. ช่วยบำรุงโลหิต รักษาโรคโลหิตจาง
33. แก้โรคเหน็บชา
34. ช่วยบรรเทาอาการอ่อนเพลีย
35. ช่วยบรรเทาอาการปวดข้อ
36. ช่วยรักษาโรคผิวหนัง
37. บรรเทาอาการคันบริเวณผิวหนัง
38. แก้สังคัง
39. แก้ปัญหา กาก เกลื้อน หิด
40. แก้หูด
41. แก้ฝีและอาการปวดฝี

           ส่วนสรรพคุณทางยานั้นระบุว่า ตำรายาไทยผิวมะนาวจัดอยู่ใน “เปลือกส้ม 8 ประการ” ประกอบด้วย ผิวส้มเขียวหวาน ผิวส้มจีน ผิวส้มซ่า ผิวส้มโอ ผิวส้มตรังกานู ผิวมะงั่ว ผิวมะกรูด และผิวมะนาว (หรือผิวส้มโอมือ) มีสรรพคุณแก้ลมกองละเอียด กองหยาบ แก้เสมหะโลหะ ใช้ปรุงยาหอม แก้ทางลม

                                              

รูปแบบและวิธีใช้

อาการไอ ระคายคอจากเสมหะ ใช้น้ำจากผลที่โตเต็มที่ เติมเกลือเล็กน้อย  จิบบ่อย ๆ หรือ จะทำน้ำมะนาวเติมเกลือและน้ำตาลเล็กน้อย
อาการท้องอืดท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด ใช้เปลือกผลสด 1/2-1 ผล ฝานเป็นชิ้นเล็ก ๆ บาง ๆ ชงด้วยน้ำเดือด ปิดฝาทิ้งไว้ 5-10 นาที ดื่มแต่น้ำขณะมีอาการ หรือหลังอาหาร 3 เวลา

ใช้มะนาว 1 ผล บีบเอาน้ำมะนาวมาชงกับน้ำร้อนดื่มหรือใช้มะนาวฝานบาง ๆ จิ้มเกลือกินจะช่วยขับเสมหะได้
เช้าหลังตื่นนอน ดื่มน้ำอุ่น 1 แก้ว บีบมะนาว 1/4 ผล (หรือใส่เกลือเล็กน้อย) จะช่วยบรรเทาอาการท้องผูก และช่วยขจัดสารพิษออกจากร่างกายน้ำมะนาวผสมผงกำมะถัน
ใช้ทาก่อนนอน แก้อาการกลาก เกลื้อน หิด
ใช้น้ำมะนาวทาที่ตุ่มคัน ทิ้งไว้ให้แห้ง ลางน้ำสบู่แล้วเช็ดให้แห้ง แล้วใช้แป้งทาตุ่มคัน แก้น้ำกัดเท้า
ในด้านความงาม ผลัดเซลล์ผิว ลดรอยด่างดำ ใช้น้ำมะนาว 1 ช้อนชา ผสมน้ำผึ้ง 2 ช้อนโต๊ะ คนให้เข้ากัน ทาให้ทั่วใบหน้า ทิ้งไว้สักครู่ ล้างออกด้วยน้ำสะอาดแล้วซับให้แห้ง ทำสัปดาห์ละครั้ง ผิวหน้าจะดูสดใส หรือใช้น้ำมะนาวผสมน้ำแช่อาบ
ใช้ในการแก้ไข้ทับระดู ด้วยการเอาใบมะนาวประมาณ 100 ใบมาต้มกิน
ช่วยแก้ลิ้นเป็นฝ้า ด้วยการใช้สำลีชุบน้ำมะนาวเช็ดที่ลิ้นวันละ 2-3 ครั้ง

การขยายพันธุ์มะนาว

มะนาวเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ดีในดินเกือบทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็น ดินเหนียว ดินทราย แต่ถ้าต้องการจะปลูกมะนาว ให้เจริญงอกงามดี มี ผลดก และคุณภาพดี ก็ควรจะปลูกในพื้นที่ที่เป็นดินร่วนซุย มีการระบาย น้ำดี มีอินทรียวัตถุผสม อยู่มาก และควรเลือกพื้นที่ที่อยู่ใกล้แหล่งน้ำ

           ส่วนการขยายพันธุ์มะนาวนั้นสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การตอนกิ่ง การทาบกิ่ง และการติดตา แต่วิธีที่เป็นที่นิยมในการขยายพันธุ์มะนาวมากที่สุดคือ การตอนกิ่ง โดยมีวิธีดังนี้

• เลือกกิ่งที่ไม่แก่หรืออ่อนเกินไปและไม่เป็นโรคหรือมีแมลงกัดกิน ยาวประมาณ 30-50 เซนติเมตร และมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.5 เซนติเมตรขึ้นไป
• ตัดหนามและใบในบริเวณที่จะควั่นกิ่งออกประมาณ 5 เซนติเมตร
• ควั่นกิ่งออกเป็น 2 รอยให้ลึกถึงเนื้อไม้ห่างกัน 1-2 เซนติเมตร
• ขูดเนื้อเยื่อเจริญออกให้หมด
• หุ้มด้วยขุยมะพร้าวที่มีความชื้นหรือใช้ตุ้มตอนสำเร็จ มัดเปาะหัวท้ายให้แน่น แล้วทิ้งไว้ประมาณ 30-45 วัน เมื่อรากออกมาแล้วใช้กรรไกรตัดกิ่งตัดเพื่อนำไปแช่น้ำจนอิ่มตัว
• นำไปชำต่อในถุงดำขนาด 5x8 นิ้ว ที่ผสมดิน 1 ส่วน แกลบ 1 ส่วน และเมื่อกิ่งที่ชำเดินรากได้ดีในถุงดำและแข็งแรงแล้วจึงนำไปปลูกต่อไป

การเตรียมพื้นที่ปลูก

1. พื้นที่ลุ่ม เตรียมพื้นที่โดยการทำคันดินให้มีความกว้างประมาณ 6-8 เมตร ส่วนสูงให้สังเกตจากปริมาณน้ำที่เคยท่วมสูงโดยให้อยู่สูงกว่า แนวระดับน้ำท่วม 50 เซนติเมตร แทงร่องหรือซอยร่องทำประตูน้ำเพื่อ ระบายน้ำเข้าออก ขนาดร่องน้ำกว้าง 1.5 เมตร ลึก 1 เมตร พื้นที่ร่องกว้าง 0.5-0.7 เมตร ใช้ระยะปลูก 5X5 เมตร
2. พื้นที่ดอน ควรไถพรวนเพื่อกำจัดวัชพืช และทำให้ดินร่วนซุย ใช้ระยะปลูก 4 x 4 – 6 x 6 เมตร ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความอุดมสมบูรณ์ของดิน

 วิธีการปลูก

           ควรปลูกในช่วงต้นฤดูฝน ควรขุดหลุมปลูก ให้มีขนาดกว้างและลึกประมาณ 50 เซนติเมตร ผสมดิน ปุ๋ยคอก และปุ๋ยร็อคฟอสเฟตเข้าด้วยกัน ในหลุมให้ สูงประมาณ 2 ใน 3 ของหลุม ยกถุงกล้า ต้นไม้วางในหลุม โดยให้ระดับของดินในถุงสูงกว่า ระดับดินปากหลุมเล็กน้อย ใช้มีดที่คม กรีดถุง จากก้นถุงขึ้นมาถึงปากถุงทั้ง 2 ด้าน (ช้ายและขวา)ดึงถุงพลาสติกออก โดยระวังอย่าให้ดินแตก กลบดินที่เหลือลงในหลุม กดดินบริเวณโคนต้นให้แน่น ปักไม้หลักและผูกเชือกยึด เพื่อป้องกันลมพัดโยก หาวัสดุคลุมดินบริเวณโคนต้น เช่น ฟางข้าว หญ้าแห้ง รดน้ำให้โชก ทำร่มเงา เพื่อช่วยพรางแสงแดด

            การปฏิบัติดูแลรักษา การให้น้ำ ต้องมีการให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะ ในช่วง ที่ปลูกใหม่ๆ ควรให้น้ำวันละครั้งเป็นอย่างน้อย (กรณีฝนไม่ตก) หลังจากปลูกประมาณ 15 วัน มะนาวสามารถตั้งตัวได้แล้ว ให้น้ำเดือนละ 2-3 ครั้ง และควรหา วัสดุมาคลุมดินบริเวณโคนต้น เพื่อช่วยรักษาความชื้น ควรเริ่มงดให้น้ำ ตั้งแต่ช่วงเดือนมีนาคม เป็นต้นไป จนถึงช่วงออกดอก เพื่อให้มะนาวสะสม อาหารให้สูงถึงระดับที่สามารถสร้างตาดอกได้ ปกติมะนาวจะออกดอก เดือนเมษายน-พฤษภาคม หลังจากมะนาวออกดอก และกำลังติดผลอ่อน เป็นช่วงที่มะนาวต้องการน้ำมาก เพื่อใช้ในการเจริญเติบโต ของผล

 ส่วนพันธุ์มะนาวที่มีการปลูกกันมากในไทย ได้แก่

• มะนาวไข่ ผลกลม หัวท้ายยาวคล้ายมะนาวหนัง เมื่อโตเต็มที่ผลมีลักษณะกลมมน เปลือกบางผลโต กว่ามะนาวหนัง
• มะนาวแป้น ผลใหญ่ ค่อนข้างกลมแป้น เปลือกบาง มีน้ำมาก นิยมใช้บริโภคมากกว่าพันธุ์อื่น ๆ เชิงพาณิชย์จะปลูกมะนาวพันธุ์แป้นดกพิเศษ สามารถบังคับให้ออกฤดูแล้งได้ง่าย
• มะนาวหนัง ผลอ่อนกลมยาวหัวท้ายแหลม เมื่อโตเต็มที่ผลจะมีลักษณะกลมค่อนข้างยาว มีเปลือกหนา ทำให้เก็บรักษาผลได้นาน

สารที่อยู่ในมะนาว

• พลังงาน 30 กิโลแคลอรี
• คาร์โบไฮเดรต 10.5 กรัม
• น้ำตาล 1.7 กรัม
• เส้นใย 2.8 กรัม
• ไขมัน 0.2 กรัม
• โปรตีน 0.7 กรัม
• วิตามินบี 1 0.03 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 2 0.02 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 3 0.2 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 5 0.217 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 6 0.046 มิลลิกรัม
• วิตามินบี 9 8 ไมโครกรัม
• วิตามินซี 29.1 มิลลิกรัม
• แคลเซียม 33 มิลลิกรัม
• เหล็ก 0.6 มิลลิกรัม
• แมกนีเซียม 6 มิลลิกรัม
• ฟอสฟอรัส 18 มิลลิกรัม
• โพแทสเซียม 102 มิลลิกรัม
• โซเดียม 2 มิลลิกรัม

อ้างอิง

https://www.disthai.com/ข้อมูลและภาพมะนาว

https://www.vreeken.nl/822650-limoen/รูปภาพ

Dieta do Limão ajuda a Desintoxicar o Organismo e a Emagrecer - Nada Frágil (nadafragil.com.br)

วีดีโอให้ความรู้ https://www.youtube.com/watch?v=3U9_nEXn4TE